مد پایدار یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که این روزها در سمینارهای تخصصی سراسر دنیا به آن پرداخته می‌شود و مورد بحث و گفت‌وگو قرار دارد. مد پایدار یک جنبش و فرایند است که در طی آن، طراحی و تولید لباس با روش‌های دوستدار طبیعت و با در نظر گرفتن عدالت اجتماعی انجام می‌شود. در مد پایدار، نه‌تنها تولید منسوجات و پوشاک، بلکه سیستم‌های اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی و مالی نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. مد پایدار در مقابل مد سریع یا فست فشن قرار دارد. فست فشن به شرکت‌های پوشاکی گفته می‌شود که با تولید سریع و سرسام‌آور و قیمت‌های پایین سعی در کسب سود بیشتر دارند.

استفاده از رنگ های شیمیایی ارزان و سمی، صنعت مد سریع را به یکی از پاک‌ترین صنایع آلوده‌کننده‌ی آب پس از بخش کشاورزی تبدیل کرده است. استفاده از پارچه‌های ارزان‌قیمت مانند پلی‌استر که از مشتقات سوخت‌های فسیلی است، خود عاملی در گرم شدن کره زمین است و این نوع الیاف باعث افزایش زیست‌تخریب‌پذیری پلاستیک‌های روی زمین می‌شود. آن‌ها تجزیه و وارد آب می‌شوند. به همین دلیل است که در دنیای امروز، موضوع مد پایدار بسیار اهمیت پیدا کرده است. در ادامه‌ی این مطلب از مجله‌ی دیجی‌استایل بیشتر در مورد مد پایدار توضیح می‌دهیم.

تاریخچه‌ی مد پایدار
در دهه ۱۹۶۰، با شتاب یافتن مفهوم جهانی‌شدن و پیشرفت‌های تکنولوژی، مد به شکلی از صنعت سرگرمی تبدیل شد و تقاضا برای تولید انبوه لباس‌های مد روز به‌طور چشمگیری افزایش یافت. حتی سازمان ملل متحد تا سال ۱۹۸۷ از کلمه‌ی «پایدار» استفاده نکرد. بعدها، مسائل مهمی مانند رسوایی Nike Bureau در سال ۱۹۹۱ و فاجعه Rana Plaza در بنگلادش در سال ۲۰۱۳ توجه بسیاری از مردم در سراسر جهان را به مشکلات ناشی از صنعت مد و مفهوم مد پایدار جلب کرد. از آنجایی که صنعت مد پس از صنعت نفت آلوده‌کننده‌ترین صنعت جهان است، باید هر چه سریع‌تر وارد عمل شد و جلوی پیامدهای مخرب آن را گرفت. در واقع مد پایدار از گزینه‌های سازگار با محیط زیست برای جلوگیری از مصرف بیش‌از‌حد منابع طبیعی و تخریب زیستگاه و به حداقل رساندن آسیب استفاده می‌کند.

چرا توجه به مد پایدار اهمیت دارد؟
صنعت مد و پوشاک تقریبا مسئول ۴ تا ۱۰ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای در دنیا است. آماری که با توجه به بحران فعلی محیط زیست و تغییر اقلیم، نمی‌توانیم آن را نادیده بگیریم. اما مد پایدار به چه معناست؟ مد پایدار یک اصطلاح جامع و به معنای مجموع لباس‌هایی است که به شیوه‌ای پایدار تولید می‌شود. در تولید آن‌ها عواملی چون کاهش تاثیر در تولید گازهای گلخانه‌ای، کاهش آلودگی و ضایعات، حمایت از تنوع زیستی و اطمینان از شرایط مطلوب کارگرانی که در این صنعت کار می‌کنند، مورد توجه قرار می‌گیرد.

با توجه به این عوامل، برندهای بسیار کمی در دنیا هستند که مد پایدار را سرلوحه‌ی کار خود کرده باشند. شاید ما به راحتی نتوانیم محصولات این برندها را پیدا کنیم ولی با در نظر گرفتن چند نکته در سبک لباس پوشیدن می‌توانیم نقش موثری در مد پایدار داشته باشیم. شاید فکر کنید لباسی که می‌پوشید کمترین تاثیر را در آلودگی محیط زیست و پیامدهای مخرب آن دارد اما آمارها نشان داده است که صنعت مد یکی از آلوده‌کننده‌ترین صنایع دنیا است و به دلایل زیر باید مورد توجه تمام فعالان عرصه‌ی مد قرار بگیرد.

۱. حفظ منابع طبیعی
یک تحقیق در سال ۲۰۱۵ نشان داد که ۹۷ درصد از آنچه که برای تولید لباس استفاده می‌شود، منابع جدید است و تنها ۳ درصد آن را مواد بازیافتی تشکیل می‌دهند. این مقدار به منبع سالانه ۹۸ میلیون تنی از مواد اولیه اضافه می‌شود که شامل نفت برای تولید الیاف مصنوعی، کود برای رشد پنبه و فهرست بی‌پایانی از مواد شیمیایی مورد نیاز برای رنگرزی و تولید پارچه است.

ثابت شده است که الیاف بازیافتی گزینه‌ی بسیار پایدارتری هستند زیرا فشار بر منابع بکر را کاهش می‌دهند و با مشکل روبه‌رشد مدیریت زباله مقابله می‌کنند. به‌عنوان مثال، به ازای هر ۱۰ هزار تن ماده خام اکونیل که برای لباس شنا استفاده می‌شود، ۷۰ هزار بشکه نفت و ۵۷۱۰۰ تن دی‌اکسید‌کربن در مقایسه با تولید نایلون خالص صرفه‌جویی می‌شود.

۲. کاهش ردپای کربنی
    صنعت مد جهانی سالانه مقدار زیادی گازهای گلخانه‌ای منتشر می‌کند؛ بنابراین به طور گسترده و فعال در گرمایش جهانی نقش دارد. یکی از دلایل این تاثیر، این است که اکثریت قریب به اتفاق لباس‌های مورد علاقه‌ی ما بر پایه‌ی نفت بوده و از سوخت‌های فسیلی از جمله پلی‌استر، اکریلیک و نایلون ساخته شده‌اند. اگر برچسب‌های لباس خود را بررسی کنید، ممکن است از دیدن این همه مواد نفتی در فرایند تولید آن‌ها تعجب کنید. این مواد در مرحله‌ی تولید به صرف انرژی بیشتری نسبت به الیاف طبیعی یا بازیافتی نیاز دارند. از طرف دیگر، برندهای پایدار اغلب از موادی تهیه‌شده از الیاف طبیعی یا بازیافتی استفاده می‌کنند که به میزان قابل توجهی انرژی کمتری صرف می‌کند یا بدون عملیات شیمیایی، با آب کم و بدون کود یا آفت‌کش برای رشد تولید می‌شود. اکثر پارچه‌های ارگانیک مانند کتان، کنف، پنبه ارگانیک و TENCEL™ (ساخته شده از خمیر چوب پایدار) حتی تجزیه‌پذیر هستند. این پارچه‌های سازگار با محیط زیست برای کره‌ی زمین انتخاب بهتری هستند و آسیبی به آن نمی‌زنند.

۳. نجات جان حیوانات
این ممکن است برای شما خبر جدیدی نباشد؛ اما صنعت مد عاشق کشتن حیوانات برای مد است. یک تصور غلط رایج این است که مثلا چرم، محصول جانبی صنعت گوشت است. در هر صورت، این نکته همیشه صادق نخواهد بود. تخمین زده می‌شود که صنعت چرم به تنهایی سالانه بیش از ۴۳۰ میلیون حیوان را سلاخی می‌کند و از بین می‌برد.

برندهای مد پایدار به طور فزاینده‌ای استفاده از جایگزین‌های بدون آزار حیوانات را پذیرفته‌اند و تقریباً برای هر گزینه‌ی ظالمانه، یک جایگزین وجود دارد؛ مثلا پلی‌استر ساخته شده با زباله‌های اقیانوس‌ها، کیسه‌های ساخته شده از کمربندهای ایمنی بازیافتی، کفش‌های کتانی قابل تبدیل به کمپوست با پایه‌ی گیاهی، ابریشم ایجاد شده از مخمر و پشم گیاهی زیست‌ساخت. اما یکی از پر تقاضاترین جایگزین‌های چرمی این روزها از آناناس تهیه می‌شود. این پارچه با استفاده از برگ‌های آناناس در فرآیند برداشت تولید می‌شود و به ضایعات یک محصول جانبی، هدف جدیدی می‌دهد.

۴. کاهش مصرف آب
آب یکی از مهم‌ترین منابعی است که در صنعت مد هدر می‌رود. تقریباً برای تمام لباس‌های ما در فرآیند رنگرزی و تکمیل از آب استفاده می‌شود. شاید باور نکنید ولی برای تولید یک تیشرت به ۲۷۰۰ لیتر آب نیاز است که بسیار زیاد و قابل‌توجه است. به طور خاص، پنبه به شدت به آب وابسته است؛ اما معمولاً در مناطق گرم و خشک که آب منبعی کمیاب است، کشت می‌شود.

در مقابل، پنبه‌ی ارگانیک در مقایسه با پنبه‌ی معمولی مصرف آب را تا ۹۱ درصد کاهش می‌دهد. با این حال، تنها یک درصد از تولید جهانی پنبه تا به امروز ارگانیک است. این مسئله عمدتاً به دلیل هزینه‌ی بسیار بالاتر بذرهای غیر GMO است که اغلب به سرمایه‌گذاری اضافی در مواد و ماشین‌آلاتی نیاز دارد که کشاورزان فقط برای محصولات ارگانیک خود از آن‌ها استفاده می‌کنند.

سایر پارچه‌های پایدار که در مرحله‌ی تولید به آب کم نیاز دارند یا بدون نیاز به آب هستند عبارتند از لینن، کنف، REFIBRA™ و الیاف بازیافتی مانند پنبه بازیافتی.

۵. ایجاد محیط کاری عادلانه و امن برای نیروی کار
باور کنید یا نه، اما برده‌داری به‌شکل مدرن هنوز هم وجود دارد. پایین‌ترین دستمزدها (اگر اصلاً دستمزدی در کار باشد)، ساعات کار بی‌پایان، شرایط بهداشتی و ایمنی غیرقابل قبول و ممنوعیت در ایجاد اتحادیه‌های کارگری، واقعیتی است که برای اکثر کارگران پوشاک در بخش مد سریع، وجود دارد. علاوه‌بر‌این، آزار کلامی و فیزیکی هنوز در بسیاری از بخش‌های این صنعت رایج است. برندهای اخلاقی محیط زیست از ارائه‌ی شرایط کاری انسانی، مراقبت‌های بهداشتی و دستمزد عادلانه برای کارگران خود حمایت می‌کنند که معمولاً بالاتر از حد متوسط است. به طور کلی، آن‌ها هدف بزرگ‌تری را در جهت ایجاد فرصت‌های اقتصادی برای افراد نیازمند برای پایان دادن به فقر دارند. همه‌ی ما دوست داریم نسبت به لباس‌هایمان احساس خوبی داشته باشیم و این احساس خوب شامل این است که بدانیم تحت چه شرایطی لباس‌های ما تولید شده‌اند. فکر نمی‌کنید رفاه و ایمنی افراد درگیر در فرایند تولید لباس، به اندازه‌ی محیط زیست و حیوانات ارزشمند باشد؟

۶. تامین سلامت انسان و کره‌ی زمین
محصولات مد سریع، اغلب قبل از اینکه روی چوب لباسی ما بیایند، تحت یک فرآیند شیمیایی طولانی و شدید قرار می‌گیرند. حدود ۸۰۰۰ ماده‌ی شیمیایی مصنوعی مختلف برای رنگ کردن، سفید کردن و آماده‌سازی لباس‌ها استفاده می‌شود. این مواد شیمیایی اغلب باعث بیماری یا حتی مرگ در میان افراد درگیر در فرایند تولید می‌شود و نقایص مادرزادی جدی را به فرزندان آن‌ها وارد می‌کند. برخی از این مواد شیمیایی برای سلامتی ما نیز خطرناک هستند؛ زیرا پوست ما هر ماده‌ای که روی آن قرار بگیرد، از جمله مواد شیمیایی موجود در لباس‌ها را جذب می‌کند. همیشه لباس‌های جدید را قبل از پوشیدن برای اولین بار، بشویید. برچسب لباس‌ها را بررسی کنید و لباس‌هایی بخرید که کمترین مواد شیمیایی در آن‌ها به کار رفته است.

۷. عدم استفاده از نیروی کار کودک
بر اساس آمارهای اخیر یونیسف، حدود ۱۷۰ میلیون کودک در کسب‌وکارهای مرتبط با پوشاک اشتغال دارند و اشتغال آن‌ها به این صورت تعریف شده است: «کارهایی که کودک برای آن‌ها خیلی کوچک است، کاری که در سنی کمتر از حداقل سن لازم انجام می‌شود یا کاری که به دلیل ماهیت آن یا شرایط آسیب‌زایی که دارد، کلاً برای کودکان غیرقابل قبول تلقی شده و ممنوع است.» این یک خط قرمز بزرگ است و این تصور که کودکان به کارخانه‌ها فرستاده می‌شوند و کارهایی شبیه برده‌داری امروزی انجام می‌دهند تا خواسته‌های دنیای مد دنیای را برآورده کنند، غیرقابل قبول است. برندهایی که به‌ معنای واقعی کلمه از شیوه‌های پایدار و اخلاقی پیروی می‌کنند، در  مورد شرایط کار شفاف هستند و جزئیات کارخانه، شرایط کار و فرآیند تولید را اطلاع می‌دهند. برای ارزیابی فاکتور اخلاقی یک برند مد، لباس‌های دارای برچسب‌های مختلفی هستند که پیش از خرید، می‌توانید بررسی کنید.

۸. آشتی با لباس‌های قدیمی و توجه بیشتر به لباسی که می‌خریم
خیلی آسان است که به یک لباس زیبا و بی‌نقص در یک فروشگاه نگاه کنید و فراموش کنید که چه داستان و چرخه‌ای از زندگی‌های مختلف پشت آن پنهان است. حقیقت این است که ما از این چرخه جدا و ناآگاه هستیم زیرا صنعت ما را تشویق می‌کند که چنین باشیم. اما آگاهی از تمام جنبه‌های منفی این صنعت، ما را به سوی مصرف‌گرایی آگاهانه‌تر می‌برد. یعنی مصرفی که دوستدار سیاره، حیوانات و انسان‌ها است. زمان آن رسیده است که تأثیر تصمیماتی که برای خرید لباس می‌گیریم، بیشتر بشناسیم. خرید لباس نباید یک بخش بی‌اهمیت از سبک زندگی مدرن ما باشد که با هر فصل تغییر می‌کند، بلکه باید آن را به عنوان یک مسئولیت زیست محیطی و انسانی ببینید که می‌تواند آینده‌ی سیاره‌ی ما را به‌شدت تحت تاثیر قرار دهد. در انتها، می‌توانیم انتخاب کنیم که آیا می‌خواهیم بخشی از «مشکل» باشیم یا بخشی از «راه‌حل». با هر خرید شما در واقع به این رای می‌دهید که دنیا چگونه اداره شود و چه دنیایی را بیشتر دوست دارید.