یکی از مهم ترین شب های باستانی ایران عزیز ما شب یلدا یا همان شب چله است که از دیرباز تا به امروز بسیار مورد اهمیت و توجه ایرانیان قرار گرفته است. بلند ترین شب سال و آخرین شب فصل زیبای پاییز را شب یلدا نام گذاری کرده اند. و مردم جشن و شب نشینی هایی این شب برگزار می کنند. چرا که از فرادی آن، روز ها طولانی تر و نور بر تاریکی پیروز می شود. این جشن و رسومات آن در شهر ها و اقوام مختلف، متفاوت است و پوشاک ایرانی ها در شب یلدا یک بحث جذاب و هیجان انگیزی است که در این مقاله به آن می پردازیم.
پوشاک ایرانی ها در شب یلدا
بر اساس سنت های دیرینه در آیین کهن ایران، در اولین روز از دی ماه شاهان ایرانی تاج و تخت را زمین می گذاشتند و با لباس سفید به سمت دشت و صحرا می رفتند و همه ی نگهبانان، خدمت کاران و برده ها آزاد می شدند و در سطح شهر مثل دیگران زندگی می کردند و همه به طور یکسان در یک جایگاه بودند. البته صحت آن مشخص نیست و شاید فقط یک افسانه باشد.
جشن یلدا امروزه با شب نشینی خانواده در کنار هم برگزار می شود که افراد مسن قصه های کهن تعریف می کنند و خوردن خوراکی هایی مثل هندوانه، انار و آجیل از جنبه های نمادین این شب هستند. لازم به ذکر است که هر یک از شهر ها و اقوام ایرانی برای این شب رسم به خصوصی دارند و لباس خاص خودشان را می پوشند که در ادامه به بحث پوشاک ایرانی در شب یلدا خواهیم پرداخت.
شب یلدا در تهران
در شب یلدا رسومات مشترکی بین همه ی شهر ها وجود دارد. حافظ خواهی، فال گرفتن، خوردن هندوانه و انار، خوردن آجیل و کرسی انداختن در دورهمی های خانوادگی از اصلی ترین موارد شب چله است. پوشاک ایرانی ها در شب یلدا امروزه به دغدغه ی مردم تبدیل شده و خوش پوشیدن و داشتن ظاهری آراسته در این شب از نکات حائز اهمیتی است که نمی توان از آن چشم پوشی کرد. می توانید در جشن شب چله لباس هایی با طیف رنگی سبز و قرمز استفاده کنید و به جذابیت لباس یلدایی خود اضافه کنید.
شب یلدا در آذربایجان
در این سرزمین خوانچه های تزئین شده و پر زرق و برق به خانه ی تازه عروس می برند. در سینی های تزئین شده ی هندوانه و میوه ها یک شال قرمز هم قرار می دهند. آذری ها با لباس های محلی شان در این جشن باستانی این شب حاضر می شوند. پوششی رنگارنگ و دوخته شده با هنرهای دستی است. زنان لباس هایی از جنس ترمه و ابریشم و مردان از پارچه های پشمی استفاده می کنند. آنچه لباس محلی آذری را متفاوت کرده است تنوع رنگ و طرح در آن است که به تعداد اقوام مختلف در آذربایجان برمی گردد. برای تزئین لباس هم از پولک و سکه استفاده می کنند. این مسئله نشان می دهد که پوشاک ایرانی ها در شب یلدا مهم است و جای بحث دارد.
شب یلدا در کهگیلویه و بویر احمد
در این شب مسن ترین فرد خانواده برای دیگر اعضا متیل می خواند. به قصه ی بلند و افسانه ای که فرد از حفظ می گوید متیل می گویند. مردم کهگیلویه و بویر احمد در شب یلدا رسمی به نام "کاسه بهره" دارند؛ که در این رسم برای همسایه ی فقیر خود غذا می برند. بنابر فرهنگ و اعتقادات مردم و تحت تاثیر شرایط آب و هوایی از پوشاک خاصی استفاده می شود.
زنان از سرپوش هایی به کلچه و منحنی شکل است که با دو نخ زیر گلو گره می خورد. برای زیبایی هم از سکه های طلا به صورت آویخته روی این سرپوش ها می دوزند. این سرپوش ها بیشتر از پارچه های مخمل رنگارنگ دوخته می شود؛ در حالی که کلاه های مردانه در این قوم از جنس نمد است.
زنان و مردان در شب یلدا کتی به نام دلگ می پوشند که در رنگ های مختلف به اقتضای سن با تزئینات زیبایی مورد استفاده قرار می گیرد. مردان به روی دلگ یک شال به طول 2 متر که جنس آن کنفی است، می بندند.
شب یلدا در مازندران
در ادامه ی موضوع پوشاک ایرانی ها در شب یلدا به مازندران می رسیم. آن ها همچون دیگر اقوام شب یلدا را با رفتن به منزل بزرگتر ها گرامی می دارند. از خوراکی های معروف مازنی در این شب می توان به ازگیل، سوهان کنجدی و برنجک اشاره کرد.
پوشاک مردم مازندران پر از رنگ، شادابی و طراوت است. زنان مازنی دامن های کوتاه پر چین و پلیسه دار که به آن شلیته گفته می شود را با شلواری تیره و تنگ به تن می کنند.
از دیگر بخش های لباس محلی زنان مازنی می توان به نیم ساق( شلواری تنگ از جنس مخمل)، جومه( پیراهنی بلند تا زیر زانو) و چارقد( روسری گل گلی با رنگ های شاد و زیبا) اشاره کرد.
مردان مازندران هم از پیراهنی به نام جومه و لباده( تن پوشی بلند که با شال روی کمر بسته می شود) استفاده می کنند. آن ها اغلب از کلاه هایی با جنس نمد در فصل زمستان و سرد سال استفاده می کنند.
شب یلدا در کرمانشاه و کردستان
قصه گویی، فال گرفتن و خوردن خوراکی می توان گفت رسم مشترک همه ی اقوام ایرانی برای این شب است. اما نان سنگک با دلمه از رسوم خاص کرد ها در شب چله است. یکی از چشم نواز ترین لباس های محلی در پوشاک ایرانی ها در شب یلدا که می توان مشاهده کرد، لباس کردی است. کرد ها از کرپ و نخ برای لباس های شان استفاده می کنند و از سه قسمت اصلی سرپوش، تن پوش و زیور آلات استفاده می شود.
سرپوش از اجزای اصلی لباس کردی زنانه است که از دو قسمت کلاه و سربند تشکیل می شود که به آن کلاو و سروین گفته می شود. یک نمونه دیگر از سرپوش ها می توان لچک ها را نام برد که نوعی روسری نازک و سه گوش هستند که به کلاه وصل می شود. تن پوش هم شامل کراس( پیراهنی بلند)، سوخمه( نیم تنه مخمل تزئین شده)، سلته(نیم تنه آستین دار)، کوا( قبای بلند و جلو باز مخمل با چاک های بلند) و شووال( شلوار کردی نخی گشاد) می شود. برای تزئین سوخمه بیشتر از سکه دوزی استفاده می کنند که تزئین بیشتر نماد رفاه آن خانواده بود. در لباس کردی مردانه، بعضی از اجزا مشترک است اما لباس مردانه ساده تر است و برعکس لباس زنانه، تنها از یک جنس و رنگ در آن استفاده می شود.
